Felsefede arkhe problemi Descartes ile birlikte özneye çevrilmiş, kurulan kartezyen sistemde düalistik bir töz tasvir edilmiştir. Benzer bir düalizm Platon’un idealar kuramında da bulunur. Ancak Aristotales’in Platon felsefesine yaptığı rötuş gibi Spinoza da kendi monist sistemiyle Descartes düalizmini yadsımıştır.
Hermetizm genellikle felsefi bir sistem, ezoterik bir öğreti ya da kadim bir inisiye olarak tanımlanır. Çok geniş ve çeşitli olmakla birlikte, bu öğreti yaklaşık olarak MÖ 300 – MS 1200 yılları arasındaki antik metinlere dayanır.
Spinoza, geometrik düzende kaleme aldığı başyapıtı “Ethica”da sarsılmaz felsefi mutluluğu monist bir Doğa sistemi üzerine kurmuştur. Toplum, akıl, duygular, zihin… Hepsi varlığın sahip olduğu kudretle (zorunlu olarak) doğrudan ilişkilidir.
“Hiç bir şeyim yok akıp giden sokaktan başka, keşke yalnız bunun için sevseydim seni” diye sonlanıyor bir Cemal Süreya şiiri. Bu cümleler Spinoza felsefesi açısından çeşitli şekillerde yorumlanabilir. Spinoza bir önermesinde şöyle der:
Biri başkası tarafından sevildiğini hayal ediyorsa, bunun kendisinden kaynaklanan bir nedeni olmadığına inansa bile, yine de bu sevgiye sevgiyle karşılık verecektir [E, III, XLI. Önerme].
İzlenen bir film, dinlenen bir müzik, okunan bir metin… Dünyamıza giren her “şey” bizi beklemeden avucumuzdan çoktan kaçıp gitmiştir. Bazen de o şeyler bizi kendi dünyalarına çeker, zamanla zamansızlığa, hiçliğin merkezine sürükler.